76 Social -- सामाजिक अध्ययन तथा जीवनोपयोगी शिक्षा

सामाजिक अध्ययनकाे क्षेत्र व्यापक छ भन्ने कुरा चार्टमा प्रस्ट पार्नुहोस्। 

  1. सामाजिक अध्ययनकाे क्षेत्र व्यापक छ भन्ने कुरा चार्टमा प्रस्ट पार्नुहोस्। 

सामाजिक अध्ययनको क्षेत्र धेरै फराकिलो छ। एक व्यक्ति केवल मूल्य वा मान्यताहरूको एक विशेष परिवारमा जन्मेको होइन तर क्रस-कटिङ विचार र विचारहरू भएको समाजमा जन्मेको हुन्छ। समयको साथ, बच्चा समाजको कार्य र गठनमा संलग्न हुन्छ। देशप्रतिको जिम्मेवारी हामीले वहन गर्नुपर्छ । आवश्यक परे देश र देशको लागि बलिदान पनि दिइन्छ । समाजमा बिभिन्न गतिविधिहरु भइरहेका छन् । यस्ता गतिविधिमा सहभागी हुनु बाध्यता हो । प्रत्येक व्यक्तिको कार्यले समुदाय र समग्र समाजको भविष्यलाई असर गर्छ। त्यस्ता सबै गतिविधिहरू समाज र व्यक्तिको पालनपोषणबाट प्रत्यक्ष रूपमा प्रभावित हुन्छन्। यही कारणले गर्दा यो व्यवहारिक ज्ञान हो जुन सामाजिक सन्दर्भमा महत्त्वपूर्ण छ। सामाजिक अध्ययनको उद्देश्य नैतिक, रचनात्मक, सकारात्मक सोच भएको व्यक्तिको लोकतान्त्रिक मूल्य मान्यता र विश्वासको रक्षा गर्न, आफ्नो संस्कृति र परम्पराको संरक्षण गर्न र सफल जीवन बिताउन सक्ने जिम्मेवार मानव निर्माण गर्नु हो। मानव जातिको राजनीतिक, सामाजिक, सांस्कृतिक, आर्थिक, ऐतिहासिक र सामाजिक अवस्था र मानव जातिसँग सम्बन्धित विभिन्न राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरू। हामीलाई यस कारणका लागि विभिन्न क्षमता र जीवन कौशल चाहिन्छ। यद्यपि, यी सीपहरू आन्तरिक विकासको प्रक्रियामा र बाल्यकालदेखि नै विकास गर्न आवश्यक छ। सामाजिक अध्ययन र अन्तरक्रियाले त्यस्ता विषयहरूमा ज्ञान समावेश गर्दछ। जब व्यवहार एक व्यक्ति वरपरका मानिसहरूबाट प्रभावित हुन्छ, तिनीहरूको कार्य र मानसिकता सामाजिक सेटिङमा आधारित हुन्छ। सामाजिक अध्ययनले त्यस्ता सामाजिक परिवेशहरूलाई सुधार गर्छ र व्यक्तिको चरित्रलाई आकार दिन्छ र व्यक्तिलाई समाज, राष्ट्र र विश्व वातावरणसँग मेलमिलापमा व्यवहार गर्ने ज्ञान दिन्छ। यसले समाज र सामाजिक भूमिकाहरूको बारेमा मानिसहरूलाई निश्चित चेतना र चेतना प्रदान गर्दछ। सकारात्मक सोचले नकारात्मक सोचको सट्टा ज्ञान दिन्छ। यसले सामाजिक र लोकतान्त्रिक सोच र उदार मनको विकास गर्छ। समयको साथ, एक व्यक्तिको जीवनमा तनाव विकास हुन्छ। तनावले मानसिक र शारीरिक स्वास्थ्यलाई असर गर्छ। तसर्थ, सामाजिक अध्ययनले हामीलाई यी समस्याहरू विश्लेषण गर्ने अवसर दिन्छ र तनावका सबै कारणहरूको सामान्य समाधान सरल शब्दहरूमा। सहयोग, सञ्चार, समानुभूति, आत्म-जागरूकता, नेतृत्व कौशलको विकास, आदि विभिन्न जीवन-दिगो शिक्षाको अध्ययन पनि सामाजिक अध्ययनको क्षेत्र हो। तसर्थ, सामाजिक अध्ययनको विषयले मानव विकास, परिवार, समाज, राष्ट्र र विश्व, राजनीतिक, आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक, ऐतिहासिक अवस्था र महत्त्वपूर्ण शिक्षा आदिको ज्ञान समावेश गर्दछ।

सेवाहरूमा नैतिकता, मनोविज्ञान, फिजियोलोजी, मानवविज्ञान अन्तर्गत सामाजिक अध्ययनको प्राथमिक उद्देश्य युवाहरूलाई जानकारी र कारण पुर्याउन मद्दत गर्नु हो I सामाजिक अध्ययन विज्ञानको शाखा हो जुन समाज र व्यक्तिहरू बीचको सम्बन्धको अध्ययनमा समर्पित छ I सामाजिक अध्ययन पहिले समाजको मौलिक विज्ञान र समाजशास्त्रको क्षेत्रलाई सन्दर्भ गर्न प्रयोग गरिएको थियो I समाजशास्त्र बाहेक अब सामाजिक अध्ययनले 

 समेट्ने विषयहरुको एक विस्तृत शृंखला देख्न पाइन्छ I ती मध्ये केही अर्थशास्त्र व्यवस्थापन चिन्ह, मानव भूगोल,मिडिया अध्ययन, राजनीतिक विज्ञान, मनोविज्ञान, सामाजिक इतिहास हुन् I सामाजिक अध्ययनले पारिवारिक इतिहास, भूगोल, अर्थशास्त्र  समावेश गर्नको साथै अरु अन्य विषयका सामग्रीहरू समावेश गर्छ I साहित्य र अन्य तत्वहरू आदि सामाजिक अध्ययनका विभिन्न पाठ्यक्रमहरूमा समावेश छन्। सामाजिक अध्ययन समाजको अध्ययन र समाज भित्रका व्यक्तिहरू बीचको सम्बन्धलाई समर्पित गर्ने शाखा हो I यसले धेरै विषयवस्तुहरूलाई समावेश गरेको हुन्छ I समाजमा उत्पन्न भएका विभिन्न राम्रा र नराम्रा कुराहरुको ज्ञान पनि सामाजिक अध्ययनबाट पाइन सकिन्छ I सामाजिक अध्ययनको ज्ञानले मानिसहरूलाई धेरै फाइदा दिएको छ I सामाजिक अध्ययनले एउटा व्यक्तिलाई मात्र लक्ष्यमा नराखिकन समाजमा रहेको हरेक व्यक्तिको परिस्थितिलाई दर्साउने गर्छ I 

यसरी सामाजिक अध्ययनको क्षेत्र व्यापक छ I

More questions on सामाजिक अध्ययन तथा जीवनोपयोगी शिक्षा

सामाजिक अधययन र जीवनोपयोगी शिक्षा बिचको सम्बन्धलाई उदाहरण सहित प्रस्तुत गर्नुहोस् ।सामाजिक अध्ययन र जीवनोपयोगी शिक्षाकाे महत्व दर्साउनुहोस् ।

सामाजिक अधयान तथा जीवनपयोगी शिकषा

सामाजिक अधयान भननाले समाजका करियाकलाप, समाजमा घटेका घटना हरु देखेर एकआपस मानिसहरु बिच देखा सिकि बाट पाउने अधयनलाई सामाजिक अधयन भनिनछ भने जिबनपयोगी शिकषा भनेको जिबन भरीको लागि हरेक समय, जुनसुकै समयमा पनि उपयोग हुन सकने शिकषालाई बुझाउछ।उदाहरणको लागि : समाजमा आदरश मानिसहरुले गरेका करियाकलाप बाट सिकने कुरा लाई अधययन गरनु भनेको सामाजिक अधयन हो। यस परकरिया जनमदेखी नै सुरु हुनछ।र अनुशासन,दृढता , धैररेता, आदि जसता चाहिँ जिबनपयोगि कुरा हो। र यसता कुराको अधयन नै...

Close Open App